به ویژه وقتی که با اندازهگیری فشار سیالات در سیستمهای لولهکشی سر و کار داریم، سنسورهای فشار به شکل منظم توسط فشار مازاد (overpressure) نابود میشوند. تجزیه و تحلیل این تجهیزات آسیبدیده معمولا نشان میدهد که فشاری مازاد، که به شکل قابل توجهی بالاتر از فشار غالب در کاربرد مورد نظر است، عامل خرابی تجهیز بوده است.
در این حالت تولیدکنندهی سنسور فشار دلیل و علت خرابی سنسور را به کاربر توضیح میدهد و کاربر معمولا نمیتواند توضیح بدهد که چرا فشار چندین برابر بالاتر از فشار اسمی سیستم او، به خرابی سنسور منجر شده است.
معمولا این فشارهای بالا به خاطر پدیدهای به اسم «ضربه قوچ» (واتر همر / water hammer) رخ میدهند.
ضربه قوچ، یک جهش ناگهانی فشار است که در سیالات در جریان با باز شدن و همچنین بسته شدن شیرها رخ میدهد.
از آنجایی که این اثر فیزیکی در ابتدا در لولههای آبرسانی ابتدایی دیده شد، اسم واتر همر (چکش آبی) برای آن انتخاب شده است. در زبان فرانسه (coup de bélier) و فارسی به «ضربه قوچ» معروف است.
جهش فشار ناشی از این پدیده، میتواند در بدترین حالات به چند صد بار برسد، که این بستگی به قطر لوله و سرعت بسته شدن شیر دارد.
اثر ضربه قوچ یکی از دلایل رایج در خرابی سیستمهای لولهکشی، شیرها و پمپهاست.
سنسورهای فشار رایج ایمنی فشار مازاد 2 تا 4 برابر ارائه میکنند – یعنی تا 2 تا 4 برابر فشار اسمی خود را میتوانند تحمل کرده و دچار آسیبی دائمی نشوند.
راهکارها
- برای آنکه بتوانند جهش فشار داخل مایعات را تحمل کنند، لازم است که یک سنسور 300 bar در یک سیستم آب خانگی 3 bar استفاده شود تا تمام حالات شدید را تحمل کرده و آسیب نبیند. البته این مسئله همچنین به عدم قطعیت اندازهگیری متناسب منجر میشود.
- در نتیجه، بسیاری از تولیدکنندگان سنسور فشار «اسنابر» عرضه میکنند. اسنابرها اساسا مشابه یک شیر فشار مازاد بستهشونده (closing valve) عمل میکنند.
در نتیجه، فشار بستهشوندهای که اسپیندل شیر در آن، توسط فرآورده به پوشش فشرده میشود و اتصال به سنسور فشار یا گیج فشار را میبندد، توسط یک فنر تنظیم میشود. پیکهای فشار خیلی سریع (جهش ناگهانی)، که با سرعت بسته شدن شیر کوچک رخ میدهد، شاید به خاطر اینرسی سیستم مکانیکی در اسنابر، متوقف نشود.
- یک راه دیگر برای محافظت از سنسورهای فشار و گیجهای فشار در برابر جهش فشار، نازک کردن کانال فشار به دیافراگم است. با نازک کردن کانال فشار به کمتر از یک میلیمتر قطر، پیکهای فشار قوی و سریع مدیریت شده و در نتیجه از سنسور در برابر آسیب محافظت میشود.