هنگامی که یک تجهیز الکترونیکی یا برقی برای استفاده در یک منطقه پر خطر (Hazardous Area) در نظر گرفته می شود، باید مطابق با دستورالعمل 94/9/EC اتحادیه اروپا، دارای تاییدیه ATEX باشد. این دستورالعمل مخفف واژه فرانسوی ATmospheres EXplosives می باشد. در اروپا داشتن تاییدیه ATEX برای محصولاتی که قرار است در محیط هایی استفاده شوند که احتمال انفجار وجود دارد اجباری است.
وجود سوخت، اکسیژن و حرارت (مثلث آتش) در یک ناحیه نوید از یک محیط خطرناک و قابل انفجار را می دهد.
محیط های خطرناک (Hazardous Areas) به مناطقی گفته می شود که به دلیل وجود ترکیبات هوا، گازها و غبارهای قابل اشتعال، امکان وقوع انفجار در آنها وجود دارد. به عبارت دیگر مکانهای خطرناک مناطقی هستند که در آنجا مواد قابل اشتعال، گازها یا بخارها و یا گرد و غبارهای قابل اشتعال در مقادیر كافی وجود دارند تا در شرایط عادی یا غیر طبیعی باعث ایجاد انفجار یا آتش سوزی شوند.
صنایع معمولی یا فرایندهایی که ممکن است دارای جو بالقوه انفجاری باشند شامل حفاری نفت و گاز (Oil and Gas drilling) ، فرآیند و پالایش ((Refining and Processing، ذخیره سوخت و نقاشی (Fuel storage and Painting) می باشند. برای وقوع یک انفجار باید سوخت (به عنوان مثال یک گاز انفجاری مانند هیدروژن) و برخی اکسید کننده ها مانند اکسیژن در محیط وجود داشته باشد. همچنین به یک منبع انرژی احتراق به عنوان مثال، یک سطح گرم یا یک جرقه الکتریکی نیز نیاز است.
خارج از اتحادیه اروپا مقررات مشابه تحت سیستم صدور گواهینامه IECEx اعمال می شود. در آمریکای شمالی نیز محصولات باید توسط UL به عنوان یک تجهیز مناسب برای استفاده در محیط های خطرناک ذکر شوند.
باید به این نکته توجه داشت که با وجود اینکه سیستم صدور گواهینامه ATEX و IECEx مشابه یکدیگر هستند، رویکرد آمریکای شمالی کمی متفاوت است؛ در شکل زیر نحوه کدخوانی و تشخیص کامل تاییدیه های ATEX و IECEx مشخص شده است.
گواهینامه ATEX و IECEx
MARKING ACCORDING ATEX DIRECTIVE 94/9/EC AND IECEx CERTIFICATION SCHEME
گروه تجهیزات:
Equipment Group | |
مناسب برای استفاده در معادن زیر زمینی | I |
مناسب برای استفاده در همه مکان های دیگر خارج از معدن | II |
جدول شماره (1) |
Equipment Category (ATEX) | Equipment Group | |
تجهیزاتی که دارای سطح محافظت بسیار بالا می باشند و در زمان وجود گازها و غبارات می توانند به عملکرد خود ادامه دهند | M1 |
I |
تجهیزاتی که دارای سطح محافظت بسیار بالا می باشند و در زمان وجود گازها و غبارات باید در حالت خاموش باشند | M2 | |
تجهیزاتی که برای استفاده در مناطقی در نظر گرفته شده اند که در آنجا جو انفجاری بطور مداوم، برای مدت طولانی یا به طور مکرر وجود داشته باشد | Category 1
مناسب برای کاربرد در مناطق: 1G (Gas): Zone 0, 1, 2 1D (Dust): Zone 20, 21, 22 |
II |
تجهیزاتی که برای استفاده در مناطقی طراحی شده اند که در آنجا احتمال وقوع انفجار در شرایط عملکرد عادی وجود دارد و باید از سطح بالایی از محافظت برخوردار باشند. | Category 2
مناسب برای کاربرد در مناطق: 2G (Gas): Zone 1, 2 2D (Dust): Zone 21, 22 |
|
تجهیزاتی که برای استفاده در مناطقی در نظر گرفته شده اند که در آنجا احتمال وقوع انفجار در شرایط عملکرد عادی وجود ندارد و باید از یک سطح عادی محافظت برخوردار باشند. | Category 3
مناسب برای کاربرد در مناطق: 3G (Gas): Zone 2 3D (Dust): Zone 22 |
|
جدول شماره (2) |
دسته تجهیزات:
به طور کلی تقسیم بندی مناطق پر خطر با دو روش مشخص می شود:
1. اروپا و IECEx (European and IECEX method)
North American Classification | European & IECEX Classification |
Class I Division 1 (Gases) | Zone 0 (Gases) |
Class II Division 1 (Dusts) | Zone 20 (Dusts) |
Class I Division 1 (Gases) | Zone 1 (Gases) |
Class II Division 1 (Dusts) | Zone 21 (Dusts) |
Class I Division 2 (Gases) | Zone 2 (Gases) |
Class II Division 2 (Dusts) | Zone 22 (Dusts) |
2. روش آمریکای شمالی ((Classes and Divisions:
در جدول زیر تفاوت های میان هر دو روش مشخص شده است:
Surrounding Atmosphere (Hazardous Atmosphere) | ||
گاز، بخار، مه | Gas, Vapor, Mist | G |
غبار | Dust | D |
جدول شماره (3) |
محیط های خطرناک:
مفاهیم محافظت:
EN Standard |
Zone |
توضیحات |
آیکون |
نماد |
مفهوم |
EN 60079-0 |
– |
نیاز های عمومی |
– |
– |
General req. |
EN 60079-1 |
0, 1, 2 M1, M2 |
احتراق فقط داخل محفظه انجام می شود و فضای انفجاری اطراف آن را مشتعل نمی کند |
Ex d |
Flameproof |
|
EN 60079-2 |
1, 2 21, 22 M2 |
استفاده از گازهای خنثی تحت فشار به منظور دور نگه داشتن گازهای قابل اشتعال از منبع احتراق |
Ex p |
Pressurised |
|
EN 60079-5 |
1 یا 2 M2 |
دور نگه داشتن گازهای قابل اشتعال از منبع احتراق به وسیله غوطه ور سازی منبع احتراق در پودر |
Ex q |
Powder filled |
|
EN 60079-6 |
1 یا 2 M2 |
دور نگه داشتن گازهای قابل اشتعال از منبع احتراق به وسیله غوطه ور سازی منبع احتراق در روغن |
Ex o |
Oil immersion |
|
EN 60079-7 |
1 یا 2 M2 |
تجهیزاتی که به نحوی طراحی شده اند که احتمال ایجاد قوس الکتریکی، جرقه و سطح داغ در آنها بسیار پایین است |
Ex e |
Increased Safety |
|
EN 60079-11 |
0, 1, 2 20, 21, 22 M1, M2 |
تجهیزاتی که انرژی مدار و دمای قطعات آنها تا سطح ایمن و مطمئن کاهش یافته است |
Ex ia Ex ib Ex ic |
Intrinsic Safety |
|
EN 60079-15 |
2 |
تجهیزاتی که در شرایط عملکرد عادی گازهای قابل اشتعال را مشتعل نمی کنند، احتمال وقوع خطا بسیار پایین است |
|
Ex nA Ex nL Ex nR Ex nC |
Non-incendive |
EN 60079-18 |
0, 1, 2 20, 21, 22 M1, M2 |
جداسازی گازهای قابل اشتعال با کپسوله کردن منبع احتراق در رزین |
Ex ma Ex mb Ex mc |
Encapsulation |
|
EN 60079-31 |
22, 21, 20 |
تجهیزاتی که با محفظه های بسته ای که مانع ورود گرد و غبار اشتعال زا می شوند، طراحی شده اند |
Ex ta Ex tb Ex tc |
Protected by housing (dust atmosphere) |
|
EN 60079-28 |
0, 1, 2 20, 21, 22 M1, M2 |
محدود کردن انرژی پرتوهای نوری تا سطح ایمن و مطمئن، یا کپسوله کردن تابش های نوری |
|
Ex op is Ex op pr Ex op sh |
Optical radiation |
جدول شماره (4) |
زیر گروه ها:
توضیحات | Ignition energy (µJ) | Gas Group / Typical Gas | |||
گروه I برای تجهیزاتی در نظر گرفته می شود که در قسمت های زیرزمینی و سطحی معادن در معرض مخلوط گاز متان و هوا و یا گرد و غبارهای قابل احتراق (ذغال سنگ) قرار می گیرند |
280 |
Methane |
I |
||
گروه II برای تجهیزاتی در نظر گرفته می شود که قرار است در خارج از معادن (در سطح زمین) در معرض خطر اتمسفر های گازی قابل اشتعال قرار گیرند، انواع مختلف گازهای قابل اشتعال بسته به حداقل انرژی احتراق مورد نیاز برای اشتعال آنها به 3 گروه IIA ، IIB و IIC تقسیم بندی می شوند. |
> 180 60 … 180 < 60 |
Propane Ethylene Hydrogen / Acetylene |
IIA IIB IIC |
||
جدول شماره (5) | |||||
توضیحات | Dust Group | |
گروه III برای تجهیزاتی در نظر گرفته می شود که قرار است در خارج از معادن (در سطح زمین) در معرض خطر اتمسفر های گرد و غبار قابل اشتعال قرار گیرند، انواع مختلف گرد و غبار های قابل اشتعال به 3 گروه IIA ، IIB و IIC تقسیم بندی می شوند. | Combustible Flyings
Non-Conductive Conductive |
IIIA
IIIB IIIC |
جدول شماره (5) |
کلاس دمایی:
Maximum surface temperature of the equipment °C
حداکثر دمای مجاز سطح (هوزنیگ و سایر اجزاء) تجهیز |
Temperature Class |
|
Group I Mining | Group II Surface | |
450 °C without coal dust layer | 450 | T1 |
150 °C with coal dust layer | 300 | T2 |
200 | T3 | |
135 | T4 | |
100 | T5 | |
85 | T6 | |
جدول شماره (6) |
درجه حفاظت در برابر انفجار
EPL = EXPLOSION PROTECTION LEVEL | |||
درجه حفاظت تجهیز |
مطابق با دسته تجهیز |
امکان استفاده در Zone |
|
Atmosphere / Area of application
اتمسفر / محل کاربرد |
Danger level /Risk
درجه خطر / ریسک |
||
G | a | 1G | 0, 1, 2 |
G | b | 2G | 1, 2 |
G | c | 3G | 2 |
D | a | 1D | 20, 21, 22 |
D | b | 2D | 21, 22 |
D | c | 3D | 22 |
M | a | M1 | – |
M | b | M2 | – |
G (Gas) = گاز
D (Dust) = غبار M (Mining) = معدن |
|||
جدول شماره (7) |
گرد آورنده مطلب:مهندس محمدرضا اعتدالی
عالی بود ممنون
ممنون از شما